آزادی به معنای مجبور نبودن توسط دیگران یا مجبور نبودن در قبول شرایط خاص است

از این رو یکی از روشهای پیامبر اکرم این بود که می فرمودند انسانها باید در پذیرش دین آزاد باشند و به هیچ عنوان و تحت هیچ شرایطی افراد نباید مجبور به پذیرش امری که خلاف خواستۀ آنان است بشوند، چرا که آزادی در پذیرش دین از مفاد آیین اسلام و دستور خداوند متعال است.
قرآن کریم نیز در این باره می فرماید:
«وَ لَوْ شاءَ رَبُّکَ لَآمَنَ مَنْ فِی الْاَرْضِ کُلُّهُمْ جَمیعاً اَ فَاَنْتَ تُکْرِهُ النَّاسَ حَتَّی یَکُونُوا مُؤْمِنینَ؛(و اگر پروردگار تو می‌خواست، تمام کسانی که روی زمین هستند، همگی به (اجبار) ایمان می‌آوردند آیا تو می‌خواهی مردم را مجبور سازی که ایمان بیاورند؟!» (ایمان اجباری چه سودی دارد؟! )
در مورد علت نزول آیۀ شریفۀ فوق آمده است که گروهی از مسلمانان خدمت رسول ‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمدند و به ایشان عرض کردند: یا رسول‌ الله! اگر مشرکانی را که بر آن‌ها تسلط و قدرت داریم مجبور می‌کردید ایمان بیاورند و مسلمان شوند، تعداد ما زیاد می‌شد و قدرت بیشتری در مقابل دشمنان پیدا می‌کردیم! پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند: نمی‌خواهم خداوند را در حالی ملاقات کنم که مرتکب بدعتی شده باشم که خداوند در مورد آن به من دستوری نداده است
به همین خاطر بود که پیامبر ، در برنامه تبلیغی خود از هر گونه اکراه و اجبار افراد و اقوام خودداری می کردند و به رساندن پیام اسلام به گوش آنها بسنده می نمودند
برای مثال در عهد نامه ای که با یهودیان نوشتند فرمودند:
"یهودیان بنی‌عوف با مسلمانان همانند امت واحده هستند و هر کدام از آنان در دین خود آزادند. بندگان نیز همانند دیگران در دین و آیین خود آزادند؛ مگر کسانی که ظلم کردند و گناه‌کار شدند که آنان خود و خانوادۀ خود را به هلاکت می‌اندازند."
همۀ افراد از منظر رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در پذیرش دین اسلام آزاد بودند و اگر عدّه‌ای از مردم حاضر به پذیرش دین اسلام نبودند و در سایۀ حمایت حکومت اسلامی‌ زندگی می‌کردند و همانطور که از مسلمانان پولی به عنوان خمس و زکات گرفته می شد از آنان نیز پولی به عنوان جزیه(مالیات) دریافت می‌شد.
و در نامه ای که برای اُسقُف نجران فرستادند نوشتند:
"به نام خداوند ابراهیم و اسحاق و یعقوب! از محمد نبی و فرستادۀ خداوند به اسقف و مردم نجران. شما را به اسلام فرا می‌خوانم و ستایش می‌کنم ابراهیم و اسحاق و یعقوب را. شما را از عبادت بندگان به پرستش خداوند یکتا فرا می‌خوانم. شما را دعوت می‌کنم که از ولایت بندگان خدا خارج شوید و در ولایت خداوند داخل شوید. اگر سخن مرا نپذیرید باید جزیه بپردازید والسلام"
در نامۀ رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به رئیس یکی از قبایل که منذر‌ بن ساوی نام داشت آمده است: از محمد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به منذر‌ بن ساوی. با سلام و تحیت، خداوند یکتا را به همراه تو سپاس می‌گویم. نامه‌ات به من رسید و من آن را شنیدم. بدان هرکس نماز ما را بخواند و به سوی قبله ما نماز گزارد و قربانی های ما را بخورد مسلمان است. هر کس هم که این امور را قبول نداشته باشد باید جزیه بپردازد.