عقل وسيله شناخت خوب و بد و يكي از بزرگترين نعمت هاي الهی است
انسان به واسطه عقلش از موجودات ديگر شناخته مي شود
او بوسيله عقل مي تواند خود ، خدا و مردم را بشناسد
در ااسلام، تنها به انسانهايي كه از عقل خود بدرستي استفاده مي كنند عاقل مي گويند و به همه انسانها به صرف داشتن عقل عاقل نمی گویند
اسلام از همه مردم مي خواهد كه از عقل خود براي شناخت و قضاوت در كارها استفاده كنند
اميرالمؤمنين (علیه السلام) مي فرمايند:
چقدر شایسته است که انسان در ساعتی از زندگی خود از مشغولیت های زندگی چشم بپوشد و به حساب نفس خود برسد و درآنچه که در روز و شب خود به دست آورده و یا از کف داده، تعقل كند(غررالحکم، حدیث ۴۷۴۹)
يكي از موارد استفاده از عقل عبرت گرفتن از تجربيات خود و ديگران است
عقل كاربردهاي زيادي دارد ولي كامل نيست به طوري كه از درك ماوراي خود و اين دنيا عاجز است مثلا نمي تواند تصور كند كه كسي كاري را بدون ابزار و واسطه انجام دهد عقل قادر به درك بسياري از امور، مانند وسعت جهان هستي نيست
در اسلام عقل بوسيله ايمان كامل مي شود و هر يك كامل كننده ديگري است