شبهه :

با توجه به اينكه ما اعتقاد داريم خداوند عادل است پس چرا از ظلم ظالمان جلوگیری نمی کند ؟

پاسخ :

اگر منظور سوال کننده این است که چرا خداوند مستقیما وارد عمل نمی شود و به صورت جبری از ظلم افراد به یکدیگرجلوگیری نمی کند باید بگوییم که ما در نظام آفرینش چنین قانون و برنامه ای نه برای انسان و نه برای سایر موجودات نداریم چرا که اصل در این عالم داشتن اختیار و اراده است و همانطور که افراد می توانند به هم خوبی کنند می توانند حق یکدیگر را هم از بین برده و به یکدیگر ظلم کنند و این با اصل اختیار و آزادی در نظام خلقت سازگاری دارد

اما به غیر از این قانون کلی در قران آیاتی وجود دارد که پاسخهای خوبی را به این سوال داده است که ما به برخی از انها اشاره می کنیم

در اين باره آياتي از قرآن انتخاب شده كه نياز به توضيح نداشته و به طور مستقيم جواب مورد نظر ما را مي دهد

اولا خوب است اين را بدانيم كه دليل مجازات نكردن خدا به خاطر نديدن اعمال ظالمين نيست

وَ لا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ غافِلاً عَمَّا يَعْمَلُ الظَّالِمُونَ إِنَّما يُؤَخِّرُهُمْ لِيَوْمٍ تَشْخَصُ فيهِ الْأَبْصارُ (۴۲ ابراهيم )

گمان مبر كه خدا، از آنچه ظالمان انجام مي ‏دهند، غافل است! (نه، بلكه كيفر) آنها را براى روزى تأخير انداخته است كه چشمها در آن (به خاطر ترس و وحشت) از حركت بازمي ‏ايستد .

ثانيا در فرهنگ اسلامی هر کس گناه کند ظالم است

مَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَه‏ ( هر كس از حدود الهى تجاوز كند به خويشتن ستم كرده‏) (طلاق ۱)

و چنین کسی را خداوند هلاک می کند و بسزای عملش میرساند

با توجه به اين آيه ، همه مردم ، به غير از ۱۴ معصوم حتي من و شما هم جزو ظالمين محسوب مي شويم! و خداوند در قرآن وعده مجازات به چنين افرادي داده

لَنُهْلِكَنَّ الظَّالِمين‏ ( ما ظالمان را هلاك می کنيم) (ابراهیم ۱۳)

ولي همانطور كه در آيه هم گفته شده خداوند عذاب آنان را تا روز قيامت به تاخير مي اندازد

إِنَّما يُؤَخِّرُهُمْ لِيَوْمٍ تَشْخَصُ فيهِ الْأَبْصارُ

(خداوند كيفر) آنها را براى روزى تأخير انداخته است كه چشمها در آن ( روزبه خاطر ترس و وحشت) از حركت بازمي ‏ايستد

ثالثا خداوند به ۳ طریق باظالمان برخورد می کند

۱- بدون هیج مقدمه ای بر آنها عذاب می فرستد

وَ لَقَدْ أَهْلَكْنَا الْقُرُونَ مِن قَبْلِكُمْ لَمَّا ظَلَمُواْ ......(ما امّتهاى پيش از شما را، هنگامى كه ظلم كردند، هلاك نموديم؛ .....! ) ( یونس ۱۳)

۲- عذاب خود را با مقدماتی می فرستد

وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلىَ أُمَمٍ مِّن قَبْلِكَ فَأَخَذْنَاهُم بِالْبَأْسَاءِ وَ الضرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضرَّعُونَ * فَلَوْ لَا إِذْ جَاءَهُم بَأْسُنَا تَضرَّعُواْ وَ لَاكِن قَسَتْ قُلُوبهُمْ وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَنُ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ * فَلَمَّا نَسُواْ مَا ذُكِّرُواْ بِهِ فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ أَبْوَابَ كُلّ‏ شىَ‏ءٍ حَتىَّ إِذَا فَرِحُواْ بِمَا أُوتُواْ أَخَذْنَاهُم بَغْتَةً فَإِذَا هُم مُّبْلِسُونَ

۱- (ما به سوى امتهايى كه پيش از تو بودند، (پيامبرانى) فرستاديم

۲- (و هنگامى كه با اين پيامبران به مخالفت برخاستند،) آنها را با شدّت و رنج و ناراحتى مواجه ساختيم؛ شايد (بيدار شوند و در برابر حق،) خضوع كنند و تسليم گردند

۳- چرا هنگامى كه مجازات ما به آنان رسيد، (خضوع نكردند و) تسليم نشدند؟! بلكه دلهاى آنها قساوت پيدا كرد؛ و شيطان، هر كارى را كه مى‏كردند، در نظرشان زينت داد!

۴- (آرى،) هنگامى كه (اندرزها سودى نبخشيد، و) آنچه را به آنها يادآورى شده بود فراموش كردند، درهاى همه چيز (از نعمتها) را به روى آنها گشوديم؛ تا (كاملا) خوشحال شدند (و دل به آن بستند)؛

۵- ناگهان آنها را گرفتيم (و سخت مجازات كرديم)؛ در اين هنگام، همگى مأيوس شدند؛ (و درهاى اميد به روى آنها بسته شد). ( ۴۲-۴۴ انعام )

۳- به ایشان مهلت می دهد

وَ لَوْ لَا كلِمَةٌ سَبَقَتْ مِن رَّبِّكَ لَكاَنَ لِزَامًا وَ أَجَلٌ مُّسَمًّى ( و اگر سنّت و تقدير پروردگارت و ملاحظه زمان مقرّر نبود، عذاب الهى بزودى دامان آنان را مى‏ گرفت! )(طه ۱۲۹)

با خواندن اين آيه سوالي كه پيش مي آيد اين است كه اصلا چرا خدا به ظالمین مهلت می دهد؟ آيا مهلت دادن خداوند باعث ظلم بيشتر آنان نمي شود؟ اگر ظالمي نباشد ظلمي هم در كار نخواهد بود!

جواب :

اگر خدا بخواهد تمام ظالمین را مجازات کند هیچ موجودی زنده نمی ماند

وَ لَوْ يُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِظُلْمِهِم مَّا تَرَكَ عَلَيهْا مِن دَابَّة (و اگر خداوند مردم را بخاطر ظلمشان مجازات مى‏ كرد، جنبنده‏ اى را بر پشت زمين باقى نمى‏ گذاشت؛ (نحل ۶۱)

اما زمانی که این مهلت تمام شود عذاب الهی فرا می رسد

وَ كَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ أَمْلَيْتُ لهَا وَ هِىَ ظَالِمَةٌ ثُمَّ أَخَذْتهَا وَ إِلَّی الْمَصِيرُ(و چه بسيار شهرها و آباديهايى كه به آنها مهلت دادم، در حالى كه ستمگر بودند؛ (امّا از اين مهلت براى اصلاح خويش استفاده نكردند.) سپس آنها را مجازات كردم؛ و بازگشت، تنها بسوى من است!(حج۴۸)

و خداوند آنها را عذاب می کند تا همه بدانند کیفر ظالمان از سنن حتمی الهی است

فَتِلْكَ بُيُوتُهُمْ خَاوِيَةَ بِمَا ظَلَمُواْ إِنَّ فىِ ذَالِكَ لاَيَةً لِّقَوْمٍ يَعْلَمُونَ (اين خانه ‏هاى آنهاست كه بخاطر ظلم و ستمشان خالى مانده؛ و در اين نشانه روشنى است براى كسانى كه آگاهند! )(۵۲ نمل)

 اما چرا خداوند با این همه ظلمی که در حال حاضر وجود دارد عذابی همانند گذشتگان بر ما نمی فرستد ؟

۱- چون هنوز عده ای از مردم درصدد اصلاح جامعه هستند

وَ مَا كَانَ رَبُّكَ لِيُهْلِكَ الْقُرَى‏ بِظُلْمٍ وَ أَهْلُهَا مُصْلِحُونَ ( و چنين نبود كه پروردگارت آباديها را بظلم و ستم نابود كند در حالى كه اهلش در صدد اصلاح بوده باشند) ( هود۱۱۷)

۲- مردم پس از گناه توبه می کنند و بر گناه خود اصرار نمی کنند

وَ الَّذِينَ إِذَا فَعَلُواْ فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُواْ أَنفُسَهُمْ ذَكَرُواْ اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُواْ لِذُنُوبِهِمْ وَ مَن يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَ لَمْ يُصرُّواْ عَلىَ‏ مَا فَعَلُواْ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ (و آنها كه وقتى مرتكب عمل زشتى شوند، يا به خود ستم كنند، به ياد خدا مى‏ افتند؛ و براى گناهان خود، طلب آمرزش مى‏ كنند- و كيست جز خدا كه گناهان را ببخشد؟- و بر گناه، اصرار نمى‏ ورزند، با اينكه مى‏ دانند.(آل عمران۱۳۵)

۳- پس از توبه در صدد جبران گناه خود بر می آیند

فَمَن تَابَ مِن بَعْدِ ظُلْمِهِ وَ أَصْلَحَ فَإِنَّ اللَّهَ يَتُوبُ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( اما آن كس كه پس از ستم كردن، توبه و جبران نمايد، خداوند توبه او را مى‏ پذيرد؛ (و از اين مجازات؛ معاف مى‏ شود، زيرا) خداوند، آمرزنده و مهربان است. (مائده۳۹)

۴- گناهان را از روی غفلت انجام می دهند

ذَالِكَ أَن لَّمْ يَكُن رَّبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرَى‏ بِظُلْمٍ وَ أَهْلُهَا غَافِلُونَ( اين ( فرستادن پیامبران ) بخاطر آن است كه پروردگارت هيچ گاه (مردم) شهرها و آباديها را بخاطر ستمهايشان در حال غفلت و بى‏ خبرى هلاك نمى‏ كند. (۱۳۱انعام)

۵- در میان گنهکاران مومنان نیز حضور دارند

لَوْ تَزَيَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذاباً أَليماً ( و اگر مؤمنان و كفّار از هم جدا مى‏ شدند، كافران را عذاب دردناكى مى‏ كرديم‏ (۲۵فتح)

اما در نهایت اگر ملتی به تذکرات الهی توجه نکنند خداوند ابتدا مومنان و ناهیان از منکر را از میان آنان جدا کرده سپس گنهکاران را عذاب می کند

فَلَمَّا نَسُواْ مَا ذُكِّرُواْ بِهِ أَنجَيْنَا الَّذِينَ يَنهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَ أَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُواْ بِعَذَابِ بِيسِ بِمَا كاَنُواْ يَفْسُقُونَ(امّا هنگامى كه تذكراتى را كه به آنها داده شده بود فراموش كردند، (لحظه عذاب فرا رسيد؛ و) نهى كنندگان از بدى را رهايى بخشيديم؛ و كسانى را كه ستم كردند، بخاطر نافرمانيشان به عذاب شديدى گرفتار ساختيم. (اعراف۱۶۵)

و حرف آخر اینکه

چوپان به گوسفندانی که می خواهد آنها را سرببُرد بیشتر غذا می دهد تا پروار شوند تا جایی که دیگر گوسفندان حسرت آنها را می خورند !

خداوند در سوره حجر به پیامبرش می فرماید:

ذَرْهُمْ يَأْكُلُوا وَ يَتَمَتَّعُوا وَ يُلْهِهِمُ الْأَمَلُ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ * وَ مَا أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍ إِلَّا وَ لهَا كِتَابٌ مَّعْلُومٌ*مَّا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَ مَا يَسْتْخِرُونَ

بگذار آنها بخورند، و بهره گيرند، و آرزوها آنان را غافل سازد؛ ولى بزودى خواهند فهميد! (۳) ما اهل هيچ شهر و ديارى را هلاك نكرديم مگر اينكه اجل معيّن (و زمان تغيير ناپذيرى) داشتند! (۴) هيچ گروهى از اجل خود پيشى نمى‏ گيرد؛ و از آن عقب نخواهد افتاد! (۵)