اسلام، از ادیان توحیدی و ابراهیمی است. پیام‌آور این دین حضرت محمد(صلی الله علیه و آله  وسلم) است که از طریق وحی از جانب خدا قرآن را برای بشریت آورده است. شروع دعوت به اسلام در سال ۶۱۰ میلادی در مکه واقع در شبه جزیره عربستان بود. توسعه روزافزون اسلام پس از هجرت پیامبر اسلام به شهر مدینه آغاز شد. از نظر مسلمانان، حضرت محمد(صلی الله علیه و آله  وسلم) آخرین پیامبر الهی و اسلام آخرین دین است.
قرآن و سنت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله  وسلم) و ائمه، اصلی‌ترین منبع برای شناخت باورها و اعمال دینی اسلام هستند. به اعتقاد مسلمانان در قرآن هیچ‌گونه باطل و اشتباهی راه ندارد و از زمان نزول تا کنون بدون تحریف باقی مانده است. سنت نیز شامل گفتار و رفتار پیامبر و ائمه است که به صورت مکتوب نسل به نسل منتقل شده است.
دستورات اسلام به سه دسته تقسیم می شوند
اعتقادات
احکام
اخلاق
طبق آموزه های اسلامی تقلید در اعتقادات ممنوع است و اسلام تاکید زیادی بر روی تحقیق در این زمینه نموده است به علاوه که اگر کسی این اصول را قبول نداشته باشد مسلمان نیست هر چند به احکام آن عمل نماید. پس قبل از هر چیز باید نسبت به عقاید خود به نتیجه برسد.البته کسانی که مسلمان زاده هستند به صرف اینکه از پدر و مادر مسلمان به دنیا امده اند تحقیق در زمینه اصول دینی برایشان واجب نیست اما برای تحکیم عقاید خود یا بررسی بیشتر ، می توانند در این باره به تحقیق و تدبر بپردازند.

اصول دین اسلام
۱. توحید: خدا را یکی بداند و اعتقاد داشته باشد که او همیشه بوده و هست. نه زاده و نه زاده شده و همتا و شریکی ندارد او همه چیز را می داند و قادر است هر کاری را که می خواهد انجام دهد
۲. عدل: خدا را عادل بداند و اعتقاد داشته باشد که خدا به کسی ظلم نمی کند و حق هر کسی را به او می دهد.
۳. نبوت: اعتقاد داشته باشد که خدا برای هدایت بشر پیامبرانی را فرستاده که همگی آنها یکدیگر را تصدیق می کنند و به آنها دستوراتی داده که برای مردم بیان کنند اولین آنها حضرت آدم و آخرین آنها حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) است‌.
۴. امامت: تصدیق‌ به‌ امامت امامان‌ ۱۲ گانه‌‌. که اولین آنها حضرت علی علیه السلام است که جانشین بلا فصل بعد از پیامبر است. همگی این امامان معصوم بوده و مرتکب هیچ گناه کوچک و بزرگی نمی شوند آخرین این امامان نیز حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است که زنده‌ و غایب‌ است‌ و روزی‌ به‌ اذن‌ خدا ظهور خواهد کرد و جهان را پر از عدل و داد خواهد نمود.
۵. معاد: اینکه همه انسانها روزی از این دنیا خواهند رفت و در نهایت در روزی به نام قیامت بر انگیخته می شوند تا در آنجا پاسخگوی اعمال خود باشند و آن روزی است که همه انسانها از ابتدا تا انتهای آفرینش به اعمالشان رسیدگی می شود و به خاطر کارهایی که انجام داده اند پاداش یا عقاب خواهند دید

علت نامگذاری اسلام به این خاطر است که شخص تصمیم می گیرد خود را تسلیم دستورات خداوند نماید به کسی که چنین کاری را انجام می دهد مسلمان می گویند
تمام مسلمانان دارای خدا ، کتاب و قبله واحد هستند. در وحدانیت خدا هیچ اختلافی میان مسلمانان وجود ندارد
درباره قرآن نیز همگی معتقدند که این کتاب از طریق وحی به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نازل شده و بدون هیچ تحریفی تا این زمان باقی مانده است
درباره قبله نیز همه مسلمانان نماز و برخی اعمال خود مانند نماز ، ذبح حیوانات ، دفن کردن اموات را به طرف کعبه انجام می دهند تا عملشان مورد قبول خداوند قرار گیرد در غیر این صورت آن عمل باطل محسوب می شود. مسلمانان همچنین در ایام حج طی یک گرد همایی باشکوه مجموعه اعمالی را گرد خانه کعبه به جا می آورند. هر مسلمان در صورت داشتن شرایط لازم مانند پول و توان جسمی باید در طول عمر خود یک بار به سفر حج برود این سفر در مرتبه اول برای شخص واجب است. اما نوبتهای بعدی واجب نبوده و هر کس به صورت دلخواه می تواند اقدام به این کار نماید. هر چند در اسلام تاکید فراوانی به سفر حج شده است تا جایی که امامان شیعه این طور فرموده اند که اطراف خانه کعبه نباید به بهانه هایی مانند هزینه کردن پول آن برای فقرا یا جایگزینی آن با اعمال خوب دیگر خلوت گردد.

تفاوت اسلام با ایمان
هر فرد با گفتن دو جمله «اشهد ان لااله الا الله» و «اشهد ان محمدا رسول الله» وارد دین اسلام می‌شود. در این مرحله حتی ممکن است بین باور قلبی فرد با آنچه در زبان می‌گوید تفاوت وجود داشته باشد. اما اگر کسی میخواهد به غیر از مسلمان ، مومن هم باشد علاوه بر شهادتین باید باور قلبی و اعمال خود را نیز بر پایه انچه گفته تنظیم  نماید
قرآن کریم در این باره می فرماید:
قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا يَدْخُلِ الْإيمانُ في‏ قُلُوبِكُم‏. . . (حجرات ۱۴)
عربهاى باديه ‏نشين گفتند: «ايمان آورده ‏ايم» بگو: «شما ايمان نياورده‏ ايد، ولى بگوييد اسلام آورده‏ ايم، امّا هنوز ايمان وارد قلب شما نشده است‏ . . .

پیامبر
بنیان‌گذار دین اسلام حضرت محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب است. بر اساس متون اسلامی او آخرین فرستاده خداوند به سوی انسان‌هاست. مسلمانان او را برترین انسان و بهترین الگو برای زندگی می‌دانند. به اعتقاد مسلمانان حضرت محمد(صلی الله علیه و آله وسلم) دارای مقام عصمت و علم غیب بوده است.
او که از نژاد عرب و از قبیله قریش ساکن در شهر مکه در شبه جزیره عربستان بود در سال ۵۷۰م در مکه به دنیا آمد. در اوان کودکی پدر و مادر خود را از دست داد و تحت سرپرستی پدربزرگش عبدالمطلب و پس از چندی عمویش ابوطالب قرار گرفت
در طول زندگی خود هیچ‌گاه پیرو آیین بت‌پرستی رایج در مکه نبود. مردم مکه او را به امانت‌داری می‌شناختند. خداوند در چهل سالگی او را به پیامبری مبعوث کرد. اولین پیغام خداوند توسط جبرئیل در غار حرا در مکه وقتی که او چهل ساله بود بر وی نازل گشت

منابع دینی مسلمانان
مسلمانان به غیر از قرآن ، سُنَّت(اعمال و گفته های) پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) و امامان شیعه را اصلی ترین و معتبر ترین منابع خود می دانند. گفته ها و کرده های برخی یاران پیامبر نیز در صورتی که مورد تایید پیامبر و امامان قرار گرفته باشد می تواند دردسته منابع دینی قرار گیرد. این منابع به صورت نوشته از نسل‌های گذشته به ما رسیده است.
از نظر شیعیان فقط سنت پیامبر و امامان شیعه معیار شناخت و عمل است. و همانطور که گفته شد تکیه بر سیره افراد دیگر (از آن جهت که معصوم نیستند) قابل نقد خواهد بود هر چند اهل سنت بدون توجه به این موضوع عمل همه صحابه را قابل اعتماد می دانند!.
مهم‌ترین کتاب‌های حدیثی برای شیعیان چهار کتاب است: الکافی نوشته کلینی، من لا یحضره الفقیه نوشته شیخ صدوق، تهذیب الاحکام و الاستبصار نوشته شیخ طوسی.
مهم‌ترین کتاب‌های حدیثی برای اهل سنت که به صحاح سته (کتاب‌های صحیح ششگانه) معروف هستند عبارت‌اند از: صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن نسائی، سنن ابن ماجه، سنن ابی داود و صحیح ترمذی.
در اسلام برای بسیاری از امور زندگی روزمره دستورات شرعی وجود دارد. اموری مثل ازدواج، طلاق، خرید و فروش، اجاره، رهن، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، شکار، امور جنائی، قضاوت هر یک احکامی دارند. این احکام در علم فقه با عنوان احکام معاملات مورد بحث قرار می‌گیرند.

انشعاب‌ها
امروزه مسلمانان در قالب دو مذهب بزرگ شیعه و اهل سنت دسته‌بندی می‌شوند. هر یک از این دو مذهب نیز دارای فرقه‌های متعددی هستند. مهم‌ترین اختلاف بین شیعه و اهل سنت، مسئله امامت یا جانشینی پیامبر است. این اختلاف از روزهای نخستین بعد از رحلت پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله  وسلم) در بین برخی از اصحاب نمایان شد.
تمایزات این دو مذهب در امامت خلاصه نمی‌شود و این دو مذهب از نظر اعتقادی و احکام عملی نیز با هم تفاوت‌هایی دارند. تفاوت نگاه درباره عدالت اصحاب پیامبر، عصمت انبیاء، جبر و اختیار، برخی از احکام وضو و نماز و حج، تفاوت عقیده درباره ازدواج موقت نیز از موارداختلافی بین این دو مذهب است.

شیعه
شیعه به عنوان یکی از دو مذهب اصلی اسلام خود به فرقه‌های متعددی منشعب شده است. وجه مشترک همه این فرقه‌ها اعتقاد به امامت و خلافت امام علی(علیه السلام) و دو فرزندش امام حسن(علیه السلام) و امام حسین(علیه السلام) بعد از پیامبر است.

اهل سنت
اهل سنت از نظر جمعیت از شیعیان بیشترند. پیروان این مذهب نیز به فرقه‌های متعددی منشعب شده‌اند. این انشعاب‌ها دو محور اعتقادی و فقهی دارد. تفاوت در فهم احکام فقهی و فروع دین نیز منتهی به ایجاد چهار مذهب فقهی حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی در میان اهل سنت شده است.

تاریخ
نقطه آغاز اسلام در شهر مکه واقع در شبه جزیره عربستان در سال ۶۱۰ میلادی مطابق با چهلمین سال عام الفیل و نخستین سال بعثت حضرت محمد بن عبدالله(صلی الله علیه و آله  وسلم) پیامبر اسلام است.

نخستین دوره اسلام دوره سیزده ساله سکونت و تبلیغ پیامبر اسلام در مکه است. در این دوره پیامبر سه سال به صورت مخفی به دعوت مشغول بود. بعد از سه سال خداوند او را مأمور کرد بستگان نزدیکش را به اسلام دعوت کند. در این دوره تعداد محدودی از افراد مسلمان شدند.
در سال سیزدهم بعثت، پیامبر به مدینه هجرت کرد و با همراهی ساکنان مدینه نخستین حکومت اسلامی را بنیان نهاد. در این دوره پیامبر گرفتار جنگهای متعددی شدند که مهم‌ترین آنها جنگ بدر و احد و خندق و فتح مکه هستند. بعد از فتح مکه تقریبا همه شبه جزیره عربستان مسلمان شدند.
در این دوره هم چنین پیامبر به سران کشورهای مختلف نامه نوشتند و آن‌ها را به اسلام دعوت کردند. این دوره ده سال طول کشید و با درگذشت رسول خدا، اسلام وارد دوران جدیدی شد.

دوران خلفای سه گانه
پس از درگذشت پیامبر اسلام در سال ۱۱ ه‍.ق در مدینه، با وجود وصیت او مبنی بر جانشینی علی بن ابیطالب، برخی از اصحاب، ابوبکر بن ابی قحافه را به خلافت انتخاب کردند. پس از ابوبکر عمر بن خطاب و بعد از او عثمان بن عفان به خلافت رسیدند.
در دوره خلیفه اول چند درگیری با مرتدان و چند جنگ با پیامبران دروغین گزارش شده است.

در دوران خلیفه دوم که حدود ده سال طول کشید فتوحات اسلامی گسترش یافت و مسلمانان ایران و شام و مصر و... را فتح کردند. این در حالی بود که تا آن زمان هیچ گاه پیامبر اقدام به کشورهایی و جنگ ابتدایی نکرده بودند از این جهت بسیاری از مسلمانان این اقدامات را نا مشروع دانسته و معتقدند عمر به دلخواه خود و به خاطر تعصبات نژاد پرستانه دست به چنین کارهایی زد!

در دوران خلیفه سوم نیز گسترش قلمرو اسلام ادامه داشت. مهمترین اتفاق این دوران شورشهای داخلی بود که منجر به قتل خلیفه سوم و انتخاب علی بن ابیطالب(علیه السلام) به عنوان خلیفه چهارم شد.

دوران امام علی و امام حسن(علیهم السلام)
دوران خلافت امام علی(علیه السلام) (۳۷-۴۰ ه‍.ق) کمتر از پنج سال طول کشید. سه جنگ داخلی جمل، صفین و نهروان از اتفاقات مهم این دوره است. بالاخره امام علی(علیه السلام) در ماه رمضان در مسجد کوفه توسط یکی از خوارج، ترور شد و مردم با امام حسن مجتبی(علیه السلام) فرزند ارشد ایشان بیعت کردند.

دوران خلافت امام حسن مجتبی(علیه السلام) کمتر از شش ماه به طول انجامید که بیشتر آن نیز به جنگ داخلی سپاه امام با سپاه شام به فرماندهی معاویه پسر ابوسفیان گذشت. جنگ، با امضای صلح نامه وانتقال خلافت به معاویه به پایان رسید.

دوران بنی امیه
خلافت سلسله بنی امیه با آغاز خلافت معاویه در ۴۱ق آغاز شد و در ۱۳۲ق با شکست مروان بن محمد به پایان رسید. در این سال‌ها ۱۴ پادشاه بر ممالک اسلامی حکم راندند. پس از معاویه بن یزید، خلافت امویان به مروانیان انتقال یافت. امویان با نبرد در مرزهای شرقی و مرزهای روم، گستره حکومت اسلامی را هر روز وسیع‌تر می‌کردند. سرکوب خوارج و شیعیان از سیاست‌های مستمر امویان در این دوران بود.

دوران بنی عباس
حکومت عباسیان پس از بیعت با ابوالعباس سفاح در سال ۱۳۲ق آغاز شد و در سال ۶۵۶ ق در دوره حکومت المستعصم بالله به پایان رسید. در این سال‌ها ۳۷ پادشاه عباسی بر سرزمین‌های اسلامی حکومت راندند.