برخی احکام اسلامی
۱) کسی که مسلمان می شود باید به احکام عمل کند اما لازم نیست خودش در این کار متخصص باشد بلکه آن را از کسی که در این زمینه تحقیق کرده بپرسد. به این فرد متخصص ، مرجع تقلید و به پیروی از دستورات او تقلید می گویند.
۲) سنی که در آن عمل به احکام واجب می شود برای دختران ۹ سالگی (۹ سال قمری) و برای پسران ۱۵ سالگی (۱۵ سال قمری) است.
نماز
وقتی به خدا ایمان آوردیم ، لازم است هر روز با او ارتباط داشته باشیم. و صرف ایمان کافی نیست. ثمره ایمان در عمل به احکام مشخص می شود.
از آنجائی که ما دائما به خدا احتیاج داریم لازم است که دائم با او در ارتباط باشیم ، خداوند برای این ارتباط دستوراتی داده که لازم است هر مسلمان در طی یک شبانه روز به انجام آن پایبند باشد. از جمله این دستورات نماز است. نماز در سه نوبت خوانده می شود.
صبح (۲ رکعت)، قبل از شروع روز
ظهر (۴ رکعت) و عصر (۴ رکعت)میانه روز
مغرب (۳ رکعت) و عشاء (۴ رکعت) پایان روز و آغاز شب.
البته انسان هر گاه بخواهد می تواند با خدا ارتباط برقرار کند. این ارتباط می تواند زبانی و حتی قلبی یا ذهنی باشد. از آن جهت که انسان همیشه به خدا نیاز مند است می تواند چه در نماز و چه در زمان های دیگر نیازهای خود را از خدا بخواهد یا بدون اینکه درخواستی داشته باشد با خدا ارتباط داشته باشد. در اسلام به این کار دعا می گوئیم. اما همان طور که گفته شد انجام عباداتی مانند نماز که خدا تعیین کرده بهترین، کاملترین و مؤثرترین راه هاست.
ترک نماز در اسلام گناه است و اگر کسی آن را در موقع معین شده انجام نداد باید در وقت های دیگر آن را انجام دهد. نماز باید با لباس پاک به طرف شهر مکه و همراه با مقدمات آن (وضو یا غسل) انجام بگیرد.
وضو: کسی که می خواهد وضو بگیرد ابتدا نیت می کند. یعنی قصد می کند به خاطر خدا وضو بگیرد. سپس صورت را از جایی که موی سر روییده تا انتهای چانه، به پهنای یک دست (فاصله میان انگشت شست و انگشت وسط) می شوید، بعد ، ابتدا دست راست و پس از آن دست چپ ، از کمی بالای آرنج تا سرانگشتان شسته می‌شود. پس از آن با رطوبت باقی‌مانده از شستن دست‌ها، قسمت وسط سر خود را از بالا به طرف پایین مسح (لمس) می کند. و سپس با همان رطوبت با دست راست از سر انگشت تا برآمدگی روی پا را مسح (لمس) می کند و با دست چپ روی پای چپ همین عمل را تکرار می کند. و بدین ترتیب برای خواندن نماز و عباداتی که باید پیش از آن طهارت داشته باشد آماده می شود.
غسل: غسل ، به نوعی شستن با دستور خاص گفته می شود. غسل به اين صورت است كه بعد از نيّت ، اوّل سر و گردن را مى شويد و بعد طرف راست بدن و بعد طرف چپ را.
نماز با نیت شروع می شود، نیت یعنی اینکه ما عبادت های خود را فقط برای خدا انجام دهیم. برای این کار نیازی به بیان این مطلب نداریم و همین که در ذهن خود چنین قصدی را داشته باشیم کافی است. وقتی انسان شروع به نماز می کند باید تا پایان نماز شرایط آن را رعایت کند و کاری که باعث باطل شدن نماز می شود را انجام ندهد.
برای شروع نماز با حفظ شرایطی که گفته شد ابتدا دو دست خود را به صورت باز به موازات گوش ها بالا می بریم و می گوئیم الله اکبر.
پس از گفتن "الله اکبر" دستها را پایین آورده و در دو طرف بدن قرار می دهیم. و سپس سوره حمد را می خوانیم:
سوره حمد : بسم الله الرحمن الرحیم * الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ *الرَّحْمـنِ الرَّحِیمِ*مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ*إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ*اهدِنَــــا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ*صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّین
پس از سوره حمد، یک سوره دیگر از قرآن را می خوانیم مثل سوره توحید: بسم الله الرحمن الرحیم*قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ*اللَّهُ الصَّمَدُ*لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ *وَلَمْ یَکُن لَّهُ کُفُوًا أَحَدٌ
نکته :
۱) سوره ای که بعد از حمد خوانده می شود باید کامل باشد و نمی توان تنها بخشی از یک سوره را خواند.
۲) مردان باید در نماز صبح و مغرب و عشا، حمد و سوره را (در رکعت اول و دوم) بلند بخوانند اما همه (مردان و زنان) باید در نماز ظهر و عصر، حمد و سوره را آهسته بخوانند. در قرائت سوره های قرآن توجه نمایید که طریقه صحیح خواندن را بیاموزید اما اگر کسی نتواند این سوره ها را درست بخواند، باید هر طور که می تواند بخواند.
رکوع : پس از اتمام حمد و سوره خم شده دستها را به زانوها می گذاریم و به رکوع می رویم و می گوییم: "سبحان ربی العظیم وبحمده"( پاک و منزه است پروردگار بزرگ من و او را سپاس می گویم.) و یا می گوییم: "سبحان الله، سبحان الله، سبحان الله"
سجده: بعد از رکوع کاملا می ایستیم، سپس به سجده می رویم و می گوییم : "سبحان ربی الاعلی وبحمده"(پاک و منزه است خداوند بلند مقام من و او را سپاس می گویم.) یا "سبحان الله" را سه مرتبه تکرار می کنیم.
در سجده باید هفت عضو بدن؛ یعنی پیشانی، کف دو دست، سر زانوها و نوک انگشتان بزرگ پا روی زمین باشد. نمازگزار در سجده می تواند پیشانی خود را روی مهر یا خاک یا سنگ تمیز بگذارد. همچنین او می تواند بر روی چیزهایی که از زمین می روید و برای خوراک و پوشاک انسان مصرف نمی شود، سجده کند. هر چند اگر بر تربت امام حسین سلام الله علیه باشد پاداش نمازش بیشتر است.
سجده دوم: پس از سجده اول، می نشینیم و دوباره به سجده رفته و مانند سجده اول، سجده دوم را به جا می آوریم.
با تمام شدن سجده دوم، یک رکعت نماز به پایان می رسد.
رکعت دوم: پس از تمام شدن رکعت اول نماز، بار دیگر می ایستیم و حمد و سوره را مانند رکعت اول می خوانیم.
قنوت نماز: در رکعت دوم بعد از تمام شدن حمد و سوره و قبل از رکوع ، دستها را روبروی صورت می گیریم و هر دعایی که خواستیم می خوانیم؛ به این عمل "قنوت" می گویند. اما این دعا هر چه باشد باید به زبان عربی خوانده شود . مانند صلوات که بهترین دعاهاست. همچنین می توانیم بگوئیم: "ربنا آتنا فی الدنیا حسنة وفی الاخرة حسنه وقنا عذاب النار"(خداوندا در دنیا و در سرای دیگر به ما نیکی مرحمت فرما و ما را از عذاب دوزخ نگه دار!)
پس از قنوت، رکوع وسجده ها را مانند رکعت اول بجا می آوریم.
تشهد: پس از پایان سجده دوم در این رکعت می نشینیم. و می گوئیم: " اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و اشهد ان محمدا عبده ورسوله اللهم صل علی محمد وال محمد " (گواهی می دهم هیچ کس شایسته پرستش جز خداوند نیست یگانه است و شریک ندارد. و گواهی می دهم محمد بنده و فرستاده اوست. خداوندا درود بفرست بر محمد و اهل بیت او)
تا این جا رکعت دوم به پایان می رسد و اگر نماز سه رکعتی یا چهار رکعتی باشد، باید پس از تشهد برخیزیم و رکعتهای بعدی را هم به جا بیاوریم اما اگر نماز دو رکعتی مانند نماز صبح باشد، بعد از تشهد، با گفتن سلام، نماز را تمام می کنیم و بعد از ذکر تشهد می گوئیم:
السلام علیک ایها النبی ورحمة الله وبرکاته *السلام علینا وعلی عباد الله الصالحین* السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
اگر نماز سه رکعتی یا چهار رکعتی باشد بعد از خواندن تشهد، بجای سلام نماز، می ایستیم و رکعت سوم و چهارم را به جای می آوریم:
رکعت سوم: در رکعت سوم، به جای حمد و سوره، سه مرتبه می گوئیم: "سُبحانَ اللهِ والحَمدُ للهِ وَلا اِلهَ الاّ اللهُ واللهُ اکبرُ"
پس از آن دوباره به رکوع و سجده می رویم و اگر نماز ما سه رکعتی باشد (نماز مغرب) پس از سجده دوم تشهد و سلام را خوانده و نماز را به پایان می رسانیم.
رکعت چهارم نماز: اگر نمازی که می خوانیم چهار رکعتی( نماز ظهر یا عصر یا عشا) باشد: پس از سجده رکعت سوم ، بدون آن که تشهد یا سلام را بخوانیم، برمی خیزیم و رکعت چهارم را مانند رکعت سوم انجام می دهیم. یعنی در رکعت چهارم نیز ، یا به جای حمد و سوره ، سه مرتبه می گوییم: "سُبحانَ اللهِ والحَمدُ للهِ وَلا اِلهَ الاّ اللهُ واللهُ اکبرُ" پس از آن به رکوع و سجده می رویم و پس از سجده دوم می نشینیم و تشهد و سلام را می خوانیم و نماز را تمام می کنیم.
روزه
روزه یکی دیگر از فروعات دین اسلام است که احکام مخصوص به خود را دارد؛ روزه تنها یکبار در سال بر شخص مسلمان واجب می شود. و کسانی که شرایط آن را داشته باشند (سن بلوغ، سلامتی و ...) باید در ماه رمضان(بین طلوع و غروب آفتاب) از خوردن، آشامیدن و کارهایی که روزه را باطل می کند خودداری نماید.
حج
حج مجموعه‌‌ کارهایی است که در ماه ذی‌الحجه، در شهر مکه انجام می‌شود. مراسم حج بزرگترین اجتماع مسلمانان به حساب می آید. حج عبادت مخصوصى است که به منظور اطاعت و تقرّب به خداوند از زمان حضرت ابراهیم علیه السلام وجود داشته است. در قرآن سوره ای به همین نام وجود دارد که اهمیت و برخی احکام آن را برای ما مشخص می کند. حج از جمله اعمالی است که ممکن است در طول عمر هر انسان یک بار بر او واجب شود. هر چند او می تواند در بقیه ایام به هر میزانی که توانست برای انجام این اعمال اقدام نماید.
زکات
از آنجائی که اسلام، یک دین فردی نیست، برخی احکام آن ، لزوم توجه به سایرمردم را برای ما مشخص می کند. از جمله این احکام مسئله زکات است بنا به این حکم ، کسی که شرایطش را داشته باشد باید مقداری از مال خود را به دیگران بدهد. کسانی که مشکلات مالی داشته باشند در اولویت این کمک ها قرار می گیرند. گندم، جو، خرما و کشمش، گوسفند، شتر، گاو، طلا و نقره مواردی هستند که وقتی به مقدار مشخصی رسیدند باید یک دهم آن را به نیازمندان بدهند؛ در مسیحیت و یهودیت به این کار عشریه می گویند.
خمس
خمس یکی از انواع مالیات‌های اسلامی است که به منظور رفع مشکلات عمومی مسلمانان و تقویت تبلیغ دین اسلام وضع شده است. مسلمانان یک پنجم از مازاد درآمد سالیانه خود را به عنوان خمس پرداخت می کنند.
جهاد
به جنگ‌هایی که با هدف دفاع از اسلام و مسلمین و به دستور پیامبر یا امام انجام می‌شود جهاد می گویند. در سال اول هجری ، نخستین آیه راجع به جهاد نازل شد که به جهاد دفاعی اختصاص داشت. طبق این آیه ، مسلمانان اجازه داشتند در برابر هجوم مشرکان از خود دفاع نمایند. شروع به جنگ ، تنها در زمان امام معصوم و در مواردی بسیار خاص موضوعیت پیدا می کند؛ ولی در غیر این موارد، ابتدا به جنگ و کشورگشایی ممنوع است. پس کسانی که در طول تاریخ خودسرانه اقدام به این عمل نمودند این کار آنها مورد تأیید اسلام نبوده و ، ظلم و کشتار به حساب می آید.
امر به معروف و نهی از منکر
اسلام در كنار برنامه‌های فردی ، از پیروانش می خواهد كه نسبت به اجتماع پیرامون خود بی ‌تفاوت نباشند ؛ این قاعده از توجه به خانواده شروع و تمام جامعه مسلمانان را در بر می گیرد.
امر به معروف یعنی دستور به انجام آنچه که درست بودن آن نزد دیگران مسلم است، ولی برخلاف آن عمل می کنند. مانند کسی که می داند باید نماز بخواند در عین حال آن را ترک می کند. این شخص اگر در یک خانواده زندگی می کند پدر یا شوهر این شخص می تواند ابتدا به او تذکر زبانی داده، اگر اثر نکرد در رفتار به او کم توجهی می کند. (به طوریکه آن شخص بداند که این کم توجهی به خاطر ترک نماز است.) در مرحله بعد، از تأمین برخی نیازهای ضروری او مانند خوراک سر باز می زند. و در نهایت اگر هیچ یک از اینها اثر نکرد با حفظ شرایط و قوانین گفته شده در احکام اسلام او را تنبیه بدنی می کند. اما بقیه اعضای خانواده تنها می توانند دو مرحله اول (تذکر زبانی و کم توجهی عملی) را اجرایی کنند. اما در بیرون از خانواده، هر فرد مسلمان نسبت به ترک واجبات توسط دیگران تنها باید به تذکر زبانی و اگر از اقوام و دوستان باشند کم توجهی عملی بسنده کند.
نکته قابل توجه اینکه امر به معروف، اولا توصیه و سفارش نیست. بلکه همان طور که از خود کلمه مشخص است به معنای دستور دادن و تاکید کردن است. و ثانیا تنها نسبت به ترک واجباتی صورت می گیرد که شخص نسبت به واجب بودن آن آگاهی داشته باشد. اما از روی غفلت یا تعمد آن را ترک نماید.
نهی از منکر یعنی اینکه یک مسلمان نسبت به گناهانی که پیرامون او انجام می شود بی تفاوت نبوده و به آن عکس العمل مناسب نشان دهد. نهی از منکر نیز تنها یک توصیه و سفارش نیست و فقط مربوط به مواردی می شود که شخص نسبت به آن آگاهی داشته ولی از روی غفلت یا عمدا مرتکب شود.
حکومت اسلامی می تواند نسبت به افرادی که مرتکب گناهان علنی در جامعه می شوند، واکنش نشان داده، با تذکر زبانی (در چند مرحله) جریمه های نقدی و تنبیهات دیگر از انجام منکرات پیشگیری کند یا خاطیان را تنبیه نماید.
تولا و تبرا
تولی ، دوست داشتنِ قلبیِ دوستانِ خدا و تبری ، دشمنیِ قلبی با دشمنان خداست. به عبارت دیگر تولی و تبری به معنای بی‌تفاوت نبودن در برابر حق و باطل و یکسان نبودن این دو برای انسان مسلمان است.
طبق آموزه های قرآنی ، مومنان با یکدیگر دوست و برادر بوده و از کفار و مشرکین دوری می جویند.
نکته قابل ذکر اینکه ، تولی و تبری نیز مانند سایر احکام باید برای رضای خدا باشد.